Hoewel planten soms ook klonaal kunnen vermeerderen, doen de meeste plantensoorten aan seksuele voortplanting. Op die manier worden risico’s door sterke inteelt vermeden en is hun kans op voortbestaan vele malen groter. Bestuiving is een essentieel onderdeel van deze vorm van voortplanting. Maar wat is bestuiving precies? Waarom is het belangrijk? En kunnen wij de planten een handje helpen?

Bestuiving is de overdracht van stuifmeelkorrels vanuit de helmdraad naar de stamper van een bloem. De stuifmeelkorrels bevatten de mannelijke geslachtscellen, in de stamper zitten één of twee eicellen. Door middel van bestuiving komen de mannelijke cellen bij de eicellen en is er een kans op bevruchting. Bestuiving is dus niet hetzelfde als bevruchting, maar het is noodzakelijk om bevruchting mogelijk te maken. Als een bloem bestoven wordt, betekent dat dan ook niet automatisch dat er een vrucht zal ontstaan.

Bestuiving kan op verschillende manieren

Er zweven heel veel stuifmeelkorrels door de lucht. Door de wind worden deze stuifmeelkorrels naar de bloemen gebracht en komen ze op de stamper terecht. Dit noemen we windbestuiving. Ook zijn er enkele planten waarbij de stuifmeelkorrels via het water bij de stamper komen. Daarnaast spelen insecten en andere dieren een belangrijke rol. Deze bestuivers vliegen van bloem naar bloem en nemen daarbij heel veel stuifmeelkorrels mee.

Een flink deel van de plantensoorten (zowel de wilde soorten als veel van onze voedselgewassen) is grotendeels of zelfs volledig afhankelijk van insecten voor bestuiving, en heeft bloemen die hier speciaal op zijn aangepast. Maar zelfs soorten die te boek staan als windbestuivers (zoals bijvoorbeeld de peer) blijken vaak beter bestoven te worden als ook de insecten meehelpen. Wind is namelijk een onzekere factor. Zijn de bloemen toevallig net klaar om bestoven te worden in een periode met veel windstille en/of windluwe dagen, dan zal maar weinig bestuiving plaatsvinden. Maar bijen en zweefvliegen vliegen dan (juist) wel en helpen om dit bestuivingstekort te voorkomen.

Verschillende soorten bijen en zweefvliegen hebben elk hun eigen voorkeuren voor wanneer en hoe ze hun werk verrichten. Zo vliegt de ene bestuiver vooral in de ochtend, terwijl de andere vooral ’s avonds actief is. De eerste zit boven in de plant, de andere scharrelt onderin rond. Op die manier worden bloemen in de gehele plant gedurende de dag bestoven, ongeacht het weer. Veel soorten bezoeken een specifiek lijstje plantensoorten en laten andere bloemen links liggen. Zowel voor de natuur als voor voedselproductie is het dus erg belangrijk om een flinke variatie aan bestuivers te behouden. Een extra reden om ons in te spannen voor de ruim 360 bijensoorten die er in Nederland rondvliegen.

Soorten bestuiving

We kennen verschillende typen bestuiving. Als de stuifmeelkorrels van een bloem op de stamper van dezelfde bloem terecht komen, noemen we dat zelfbestuiving. Niet alle planten kunnen zichzelf bestuiven. Daarnaast is er buurbestuiving. Dit is het geval als een andere bloem van dezelfde plant bestoven wordt. In zekere zin is dat dus een vorm van zelfbestuiving, want twee bloemen van dezelfde plant bestuiven elkaar. Ten slotte kennen we kruisbestuiving. Dit betekent dat het stuifmeel van bloemen van de ene plant op bloemen van een andere plant terecht komt.

Uiteraard weten de wind en de insecten niet welke stuifmeelkorrel bij welke bloem hoort. Daardoor vindt ook kruisbestuiving plaats met stuifmeel van een heel andere plantensoort. Zo af en toe leidt dit ook echt tot bevruchting, met een hybride plant als resultaat. Maar om te zorgen dat de meeste nakomelingen van een plant tot diens eigen soort behoren, heeft de natuur allerlei systemen bedacht om te zorgen dat bloemen niet teveel worden bevrucht door stuifmeel van een andere plantensoort. Door de bouw van de bloem of door genetische barrières wordt dit voorkomen.

Waarom is bestuiving belangrijk?

Een bevruchte bloem resulteert in een vrucht, zoals een appel, peer, perzik etc. Zonder bestuiving vindt er geen bevruchting plaats en zouden wij dus geen vruchten hebben om te eten. Zo’n 35% van de wereldproductie voor menselijk voedsel is op de één of andere manier afhankelijk van bestuiving. Daarom is bestuiving zo belangrijk. Omdat bestuivers een grote rol spelen bij bestuiving, moeten we goed voor ze zorgen. Bijvoorbeeld door een insectenvriendelijke tuin aan te leggen.

Dus het antwoord op de vraag “Wat is bestuiving?” is duidelijk: bestuiving is een mooi natuurlijk mechanisme en van essentieel belang voor onze voedselproductie. Wil je meer informatie over het belang van bestuivers? Bekijk dan eens deze links.